BÌNH LUẬN ĐỘC HẠI – ĐÂU LÀ RANH GIỚI GIỮA TỰ DO NGÔN LUẬN & TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI? Giữa những ngày mưa lạnh ở Hà Nội, cộng đồng mạng bất ngờ dậy sóng với

Xem bài viết trên Group | Tác giả: Trà Fiew
Like: 26 | Comment: 0 | Share: 4

BÌNH LUẬN ĐỘC HẠI – ĐÂU LÀ RANH GIỚI GIỮA TỰ DO NGÔN LUẬN & TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI? Giữa những ngày mưa lạnh ở Hà Nội, cộng đồng mạng bất ngờ dậy sóng với những bình luận độc hại liên quan tới một người khuyết tật. Sự việc này một lần nữa đặt ra vấn đề về giới hạn giữa quyền tự do ngôn luận & trách nhiệm đạo đức – trách nhiệm xã hội của cá nhân khi tham gia cộng đồng mạng.Làm thế nào để cân bằng giữa hai giá trị này để xây dựng một môi trường lành mạnh? Biệt đội Trăng Đen đã có cuộc trò chuyện với chị Trần Vân Anh – Phó Viện trưởng Viện MSD về vấn đề này.Chào chị Vân Anh, cảm ơn chị đã dành thời gian chia sẻ với chúng tôi. Trước hết chị có thể cho biết góc nhìn của bản thân về chủ đề bạo lực ngôn từ trên mạng xã hội hiện nay không?Có thể nói, có hai hình thức giao tiếp phổ biến đó là giao tiếp trực tiếp và giao tiếp trên môi trường mạng (môi trường kĩ thuật số). Đối với giao tiếp trực tiếp, tức là gặp gỡ trực tiếp với nhau “ngoài đời thực”, nếu có bạo lực xảy ra, các biểu hiện cũng khá rõ ràng thông qua lời nói, cử chỉ thậm chí là những hành vi tác động vật lý. Nếu có sự chứng kiến của người xung quanh, khả năng cao sẽ có những người thấy bất bình, can thiệp giúp ngưng bạo lực và giảm thiểu tổn hại cho nạn nhân. Ngoài ra, nếu sự việc có xảy ra ở khu vực công cộng thì những ánh nhìn, lời phán xét (nếu có) về nạn nhân cũng ở phạm vi hạn chế (vài người và cùng lắm là vài chục người). Thế nhưng, hình thức giao tiếp trên môi trường mạng sẽ có những đặc thù riêng. Khi giao tiếp ở trên mạng, chúng ta gần như không trực diện nhìn thấy nhau, không va chạm vật lý với nhau, lúc này bạo lực chủ yếu là dưới hình thức ngôn từ, được thể hiện thông qua các tin nhắn, các bình luận (comment), đoạn ghi âm, video clip. Với tính ẩn danh cao, người ta cứ thoải mái thoá mạ, miệt thị, “bắt nạt”, quấy rối và thậm chí xâm hại người khác mà không quan tâm tới sự tổn hại của đối phương. Với một số đặc tính như công khai (tất cả mọi người đều có thể truy cập internet), vĩnh viễn (dù thông tin có xoá bỏ, thì chỉ cần đăng lên có người khác chụp lại vẫn có thể lan truyền), ẩn danh (rất khó có thể biết được danh tính thật của người đăng bài hoặc bình luận), càng làm cho sự lan truyền của các bình luận mang tính bạo lực trở nên rộng rãi và khó kiểm soát hơn.Với người viết ra bình luận độc hại, có thể họ nghĩ comment của mình chỉ là hạt cát chắc không ai để ý, nhưng từ một người có thể kích thích những người ở cùng mức độ nhận thức vào hùa và liên tục đưa ra những bình luận tương tự, từ đó sẽ tạo ra hiệu ứng lây lan khủng khiếp để lại hậu quả lớn về sức khoẻ của nạn nhân, đặc biệt là sức khoẻ tinh thần. Một người bị cảm cúm có thể mua thuốc về uống và hồi phục trong thời gian ngắn, nhưng một người bị tổn thương tinh thần chưa chắc đã nhận định được ngay và nhận sự hỗ trợ ngay, họ có thể chịu đựng gánh nặng tâm lý trong một thời gian dài, và việc can thiệp chữa trị cũng khó có thể lành được hoàn toàn. Thậm chí đã có những trường hợp đáng tiếc xảy ra khi nạn nhân của bạo lực mạng không vượt qua được chấn thương tâm lý mà dẫn tới quyết định kết thúc cuộc đời mình. Như vậy mạng là “ảo”, nhưng tổn hại là “thật” và còn ở mức độ nghiêm trọng.Gần đây có vụ việc của một Tiktoker là Vũ Minh Lâm – “Xe lăn Vlog” chia sẻ trải nghiệm tại một quán phở ở Hà Nội, chia sẻ này được chứng minh là thiếu trung thực với những gì đã xảy ra. Mặc dù hành vi của tiktoker này không được đồng tình, nhưng cùng lúc lại dấy lên nhiều comment độc hại thể hiện sự miệt thị cơ thể đối với bạn đó, như là “không chỉ khuyết tật chân tay mà còn khuyết tật tâm hồn”, “đứng lên mà xin lỗi người ta đi”,…Xin chị giúp phân biệt comment như thế nào là được và như thế nào là độc hại để bạn đọc rõ ràng hơn.Tôi có theo dõi vụ việc này và đã đọc một số bình luận kiểu như vậy. Đây là một trường hợp cụ thể về bạo lực ngôn từ thông qua miệt thị cơ thể.Họ nói về “khuyết tật tâm hồn”, “đứng lên xin lỗi” là đang sử dụng khiếm khuyết cơ thể để ẩn dụ cho việc miệt thị và xúc phạm nhân phẩm của người khác. Không thể ngụy biện là “tôi có chửi bới gì đâu”, dùng từ có vẻ hoa văn, nhưng nhìn vào hoàn cảnh cụ thể, trong câu chuyện cụ thể, thì đây là đang xoáy sâu vào tổn thương của người khác.Mình nghe cái đó là hiểu cái định kiến và phân biệt đối xử luôn tồn tạiở sâu bên trong của rất nhiều người. Có thể, bình thường họ luôn thể hiện và cho rằng mình không “phân biệt đối xử”, nhưng khi có chuyện xảy ra thì sự phân biệt này được thể hiện rất rõ. Ngay cả cách người ta vẫn hay dùng cụm từ “người khuyết tật và người bình thường”. Ủa, người khuyết tật hay không khuyết tật cũng là người bình thường mà?Xã hội bây giờ thông tin đa chiều, và trước mỗi sự việc, hiện tượng, mọi người có quyền đưa ra quan điểm, góc nhìn thậm chí đánh giá trong tình huống này, sự việc này người này đúng, người kia chưa đúng và cần đưa ra lập luận họ chưa đúng ở đâu, và cũng có có thể đưa ra quan điểm cá nhân rằng“nếu tôi là họ thì tôi sẽ làm thế này thế kia” hoặc “họ nên làm như thế nào”. Bất kì ai có sai thì sẽ phải chịu trách nhiệm trước pháp luật. Chứ mình là ai mà có quyền bắt người ta phải làm gì, trừ khi mình là người trong cuộc và có yêu cầu người khác cũng phải đối thoại/đàm phán hoặc tuân thủ các bước tố tụng (nếu có kiện cáo) theo quy định của pháp luật.Có nhiều người đọc những bình luận độc hại như vậy, họ bảo “tôi thấy như thế bình thường mà”, theo chị thì chúng ta cần làm gì để hạn chế sự độc hại đó trong môi trường mạng xã hội?Bạn nói đúng, rất nhiều người cho như thế là BÌNH THƯỜNG bởi vì nhận thức của họ chưa đúng, chưa đủ. Từ đó đặt ra vai trò của người chịu trách nhiệm để giáo dục, nâng cao nhận thức và định hướng cộng đồng, để người ta thấy rằng những ngôn từ sử dụng như thế là BẤT BÌNH THƯỜNG.Ở cấp độ chính sách Nhà nước, ngày 17.06.2021, Bộ Thông tin & Truyền thông đã ban hành Quyết định số 874/QĐ-BTTTT ban hành Bộ quy tắc ứng xử trên mạng xã hội, trong đó những hành vi miệt thị, hạ thấp uy tín người khác đều có chế tài. Và là một công dân, chúng ta cần sống theo tinh thần thượng tôn pháp luật.Trong những cộng đồng, hội nhóm mà chúng ta tham gia, mỗi nơi đều cần có quy định riêng, ví dụ như nhóm Biệt đội Trăng Đen, admin đã đưa ra những quy định để đảm bảo chia sẻ thông tin thật, không đưa tin độc/tin giả, không có bình luận xúc phạm chủng tộc, tôn giáo, tính dục,… Khi có những comment mang tính bạo lực hay bắt nạt người khác, Ban Quản trị đã thẳng thừng từ chối duyệt và đưa ra nhắc nhở chung trong group, tôi thấy rất tuyệt vời.Xã hội lớn bao gồm nhiều cộng đồng nhỏ, nếu mỗi chúng ta chung tay tạo ra một cộng đồng văn minh thì sẽ tạo ra được một xã hội văn minh. Bất kì ai cũng được tự do nói lên quan điểm của mình dưới hình thức phù hợp, chứ không dùng lời lẽ, hành vi gây tổn hại cho người khác. Thậm chí, hơn thế, cần có sự thấu cảm để lường trước rủi ro “liệu điều mình nói có gián tiếp gây tổn thương cho người khác hay không?”.Tại MSD, chúng tôi luôn nỗ lực hướng tới cách giao tiếp phi bạo lực. Người nói có thể bảo “tôi nói thế, chứ không có ý gì đâu”, nhưng mà ở phía nghe, người ta đã tổn thương mất rồi. Như vậy, sự hậu quả của bạo lực ngôn từ đôi khi không nằm ở ý định của người nói, vì vậy tại sao chúng ta không dùng ngôn ngữ phi bạo lực, từ xưa trong văn hoá của Việt Nam cha ông chúng ta cũng dạy là “lời nói chẳng mất tiền mua, lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau” mà.Tại sao chúng ta có xu thế hiếu chiến đến thế trên môi trường mạng xã hội nói riêng và trong xã hội nói chung? Tôi nghĩ ít nhiều có thể cũng là ảnh hưởng của quá trình nuôi dạy, giáo dục từ nhỏ. Ở Việt Nam chúng ta, tư tưởng “thương cho roi cho vọt” cũng khá ăn sâu vào nếp suy nghĩ và cách giáo dục con cái của các gia đình. Cha mẹ thường lấy danh nghĩa giáo dục để quát mắng, đánh đập con khi con mắc lỗi hoặc kết quả học tập không được như mong đợi với mong muốn là con “đau” sẽ “nhớ” để không vi phạm nữa. Nhưng không có hình thức giáo dục nào là trừng phạt thể chất và tinh thần trẻ, đó là vi phạm quyền trẻ em, và khoa học cũng chỉ ra rằng biện pháp đó hoàn toàn không hiệu quả về mặt giáo dục, đứa trẻ chỉ sợ lúc đó mà không hiểu hành vi của mình sai ở đâu, ảnh hưởng thế nào và cần phải làm gì. Đánh thì con tổn hại thể chất, mắng thì con tổn hại tinh thần; cứ đánh mắng thế, bạo lực sẽ leo thang, và con cái cũng sẽ có xu hướng sử dụng bạo lực để giải quyết các vấn đề. Các bạn có thể theo dõi chúng tôi tại : https://www.facebook.com/lantoayeuthuongmsd) nếu quan tâm tới các hình thức giáo dục tích cực đối với trẻ em nhé.Để có thể tạo ra được một xã hội văn minh, mỗi người đều cần chung tay trong việc ngăn chặn bạo lực, kể cả bạo lực ngôn từ.Xin cảm ơn chia sẻ của chị.#fiew #Biệt_đội_Trăng_Đen

Xem bài viết trên Group